ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ, ΕΠΙΠΕΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΟΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

    Ζ. ΜΠΟΥΛΟΥΜΠΑΣΗ1, Ε. ΓΡΑΜΜΤΙΚΑΚΗ1, Χ. ΤΖΑΒΑΡΑ1, Ο. ΚΩΝΣΤΑ1, Α. ΣΟΥΡΙΔΑΚΗ2, Κ. ΚΟΝΔΑΚΗ, Γ. ΦΡΑΓΚΙΑΔΑΚΗΣ2, Ι. ΜΑΝΙΟΣ1.

    1. Τμήμα Διαιτολογίας Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα, Ελλάδα

    2. τμήμα Διαιτολογίας Διατροφής, ΤΕΙ Κρήτης, Ελλάδα

    Εισαγωγή

    Την τελευταία δεκαετία η εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στους ενήλικες τείνει να λάβει επιδημικές διαστάσεις ενώ μόλις τα τελευταία χρόνια η νόσος εκδηλώνεται πλέον και σε παιδιά. Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι ο κύριος παθοφυσιολογικός μηχανισμός που συναντάται στην προδιαβητική φάση και αποτελεί αδιαμφισβήτητα τον σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στην παιδική ηλικία. Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης ινσουλινοαντίστασης στα παιδιά είναι το φύλο, η εφηβική ηλικία, το βάρος γέννησης, το οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη, η παχυσαρκία ενώ εμπλέκονται και

    Μεθοδολογία

    214 μαθητές πέμπτης δημοτικού ηλικίας 10-12 ετών συμμετείχαν στη μελέτη. Εκτιμήθηκαν ανθρωπομετρικοί δείκτες όπως βάρος, Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και περιφέρεια μέσης, δείκτες ινσουλινοαντίστασης (Insulin Resistance, IR) και ινσουλινοευαισθησίας (Ιnsulin Sensitivity, IS) όπως Ηomeostatic Model Assessment (ΗΟΜΑ-IR), Quantitative Insulin Sensitivity Check Index (QUICKI-IS) και Fasting Glucose to Insulin Ration (FGIR-IS) που προέκυψαν από την ινσουλίνη και τη γλυκόζη νηστείας και συμπεριφοριστικοί δείκτες που σχετίζονται με τη διατροφή (ενέργεια, μακροθρεπτικά συστατικά και φυτικές ίνες) και τη φυσική δραστηριότητα. Τα παιδιά κατηγοριοποιήθηκαν με βάση το βάρος τους σε δύο ομάδες (φυσιολογικού βάρους και υπέρβαρα/παχύσαρκα μαζί) σύμφωνα με τους πίνακες του Cole.

    Αποτελέσματα

    Σημαντικά υψηλότερα εμφανίζονται τα επίπεδα ινσουλίνης νηστείας (6,3μU/ml έναντι 5,1 μU/ml, p=0,032) και χαμηλότερος ο δείκτης FGIR (13,3 έναντι 10,1, p=0,013) στα κορίτσια σε σχέση με τα αγόρια. Επιπλέον, τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά σε σχέση με τα παιδιά φυσιολογικού βάρους εμφανίζουν υψηλότερο δείκτη ΗΟΜΑ (1,1 έναντι 0,7 αντίστοιχα, p < 0,001) και ινσουλίνη νηστείας (6,9μU/ml έναντι 4,3μU/ml αντίστοιχα, p < 0,001) και χαμηλότερους δείκτες FGIR (8,8 έναντι 15,1 αντίστοιχα, p < 0,001) και QUICKI (0,39 έναντι 0,43 αντίστοιχα, p < 0,001). Με βάση τις οριακές τιμές των δεικτών για εκδήλωση IR, τα παιδιά που εμφανίζουν αντίσταση στην ινσουλίνη είναι 4, 5, 7, 26 και 35 αντίστοιχα για γλυκόζη?110mg/dl, ινσουλίνη>20μU/ml, ΗΟΜΑ>3, QUICKI < 0,35 και FGIR < 7 εκ των οποίων τα 3 (75%), 4 (80%), 5 (71%), 22 (84,6%) και 30 (85,7%) αντίστοιχα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Καμία σημαντική συσχέτιση δεν παρατηρήθηκε ανάμεσα στην ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη, το βάρος γέννησης και τους δείκτες IR και IS ανεξάρτητα ή όχι από τους ανθρωπομετρικούς δείκτες και τη διατροφική πρόσληψη. Αντίθετα, το βάρος, ο ΔΜΣ και η περιφέρεια μέσης συσχετίσθηκαν θετικά με τον δείκτη ΗΟΜΑ (r=0,381, r=0,433, r=0,455 αντίστοιχα, p < 0,001) και την ινσουλίνη νηστείας (r=0,501, r=0,502, r=0,0,521 αντίστοιχα, p < 0,001) και αρνητικά με τους δείκτες FGIR (r=-0,435, r=-0,397, r=-0,407 αντίστοιχα, p < 0,001) και QUICKI (r=-0,455, r=-0,450, r=-0,454 αντίστοιχα, p < 0,001) ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία και τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Όσον αφορά στους διατροφικούς παράγοντες, η πρόσληψη ολικού λίπους σχετίσθηκε σημαντικά με την ινσουλίνη νηστείας (r=0,267, p=0,002) και αρνητικά με τους δείκτες ΙS όπως τον δείκτη FGIR (r=-0,240, p=0,005) και QUICKI (r=-0,236, p=0,005) ανεξάρτητα από το φύλο, βάρος και την περιφέρεια μέσης. Τέλος, ούτε η πρόσληψη φυτικών ινών αλλά ούτε και η φυσική δραστηριότητα δεν συσχετίσθηκαν με τους εξεταζόμενους δείκτες IR και IS ανεξάρτητα ή όχι από το φύλο, βάρος ή την περιφέρεια μέσης.

    Συμπέρασμα

    Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι περισσότερο έκδηλη στα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά σε σχέση με τα παιδιά με φυσιολογικό βάρος. Το βάρος, ο ΔΜΣ, η περιφέρεια μέσης και η αυξημένη πρόσληψη λίπους αποτελούν ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου IR και μείωσης της ΙS σε παιδιά και νεαρούς εφήβους.